| | Aegritudo Perdicae |
| | Dic mihi, parue puer: numquam tua tela quiescant? |
| | Non sat erant frondes, non undae nec fera nec fons, |
| | Non satyrus, non taurus amans, non ales et imber, |
| | Non tristes epulae, per quas petit aera Tereus? |
| 5 | Hoc tibi restabat postremum, saeue Cupido! |
| | At dirum in matris iuuenem conpellis amorem! |
| | Muta, precor, flammas aliasque intende sagittas. |
| | Quid possit nosti pietas et, perfide, mater, |
| | Et Paphiae quam triste †decuis† arcere furorem. |
| 10 | Claudite nunc animos miserandaque pectora, matres, |
| | Ne scelus hoc uestras iteratum polluat aures |
| | Neu uos sollicitas temptet dolor iste nefandus |
| | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
| | Viderit ac simili poena commissa †recussit†. |
| 15 | Namque omnes superos et cetera templa deorum |
| 15 | Ture pio sacroque mero uotisque colebat, |
| | Oblitus Veneris puerique oblitus Amoris: |
| | Hinc offensa dea est, haec diri causa furoris; |
| | Hinc quoque partus amor redeunti ad tecta parentum, |
| | Infelix Perdica, tibi (nam nuper Athenas |
| 20 | Venerat et studiis animos praebebat et aures); |
| | Hinc quoque regreditur matris periturus amore. |
| | Infelix, qui Cecropias nunc deserit arces, |
| | Iam praeda est Veneris, iam flammis atque sagittis |
| | Armatus tendit seruans iter omne Cupido. |
| 25 | Lucus erat uariis in frondibus undique saeptus, |
| | Quem Phoebi foliis Daphne diffusa tenebat |
| | Et myrtus Paphies, speciosi testis Adonis, |
| | Egrediturque solo fundens sua brachia pinus |
| | (Hac Phrygius pastor spernens in amore Cybeben |
| 30 | Desertusque uiro per tympana plangitur Attis) |
| | Fonsque regit medio nota per gramina lapsum: |
| | Illic dispersi flores mixtique colores |
| | Ostendunt, Veneris quid amor; nam candidus illic |
| | Flos narcissus amat ueteris uestigia fontis |
| 35 | Et rosa purpureum spargens per prata ruborem |
| | (Seu Veneris cruor est seu flamma Cupidinis ista, |
| | Nescio, sed gratum memini quia seruit amori). |
| | Hunc lucum Philomela tenet: circumuolat alis |
| | Et dulcis queritur fetus suspensaque ramo |
| 40 | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
| 40 | Lucus Amoris erat; delapsus <ab> aethere pinnis |
| | (Namque illi conquesta Venus mandauerat ignis) |
| | Paruit imperio matris pharetramque sagittis |
| | Plenam fundit humi tollitque e pluribus unam |
| | 'Hoc telum est', dicens, 'olim quo Iuppiter auro |
| 45 | Decidit et Danaen fuluo conpressit amore; |
| | Ast' (aliud tollit) 'Ledam hoc quo cygnus amauit |
| | Antiopam <et> satyrus tenuit; iam fessa sagittast. |
| | Quo, Perdica, tibi calamo firmemus amorem? |
| | Vulnera iam nostrae ueteres fecere sagittae, |
| 50 | Nunc noua uisenda est.' dixit riuumque secutus |
| | Quaerit arundineas scrutatus limite siluas. |
| | Nec mora, nota deo est: namque obuia uenit arundo, |
| | Quam puer excussam totis radicibus aufert; |
| | Et primo mollis eradit pumice libros, |
| 55 | Post uolucri cupiens †u uibra† librare sagittam |
| | Pinnam de propriis ardentibus abscidit alis |
| | Et religat †cera† (possit quoque cera tenere |
| | Quod temptabat opus; sed Amoris pluma calebat). |
| | Iam sol emensum radiis librauerat orbem |
| 60 | Atque diem sexta magnum discreuerat hora: |
| | Omnia per terras animalia fessa calore |
| | Sideris aestiferi frondis sub tecta subibant. |
| | Ad lucum Perdica uenit fessusque labore |
| | Inlimes respexit aquas nymphasque recentes |
| 65 | Vmbriferumque nemus, mixtos per gramina flores. |
| | Ingressus postquam est lucos Perdica rigentes, |
| | Talibus est uerbis socios ac uoce secutus: |
| | 'O socii, uestro iustum si corde uidetur, |
| | Defessos artus et membra calore grauata |
| 70 | Hic poterit releuare locus: nam frigida fontis |
| | Vena fluit, flores sunt hic, <hic> dulcia prata'. |
| | Heu, Perdica, grauis aestus radiosque micantes |
| | Solis te fugisse putas lucosque petisse, |
| | Ignoras: intus grauior tibi flamma paratur! |
| 75 | Sic postquam fatus, fusi per gramina terrae |
| | Accipiunt epulas et dulcia dona Lyaei, |
| | Post somno reparant uires. tunc aliger ille |
| | Paruit officio mutatusque ore Cupido |
| | Castaliam reddit Perdicae nomine matrem |
| 80 | Complexusque dedit per somnia tristis imago |
| | Et saeuo iuuenem confodit pectora telo. |
| | Qui postquam somno miser est deceptus acerbo, |
| | Ardet in incestum puero simulante figuram |
| | Ingrediturque suae regalia limina matris: |
| 85 | Matris enim misere carae dinoscere uultus |
| | Non poterat, quam paruus adhuc dimiserat olim, |
| | Cum peteret diuae doctissima templa Mineruae. |
| | Continuo natum famulae uenisse parenti |
| | Castaliae dixere suum; pietatis honore |
| 90 | Illa memor nati uenienti est obuia facta, |
| | Oscula quoque dedit materna et plena pudoris. |
| | Heu quotiens iuuenis mutata est mente figura |
| | Vel quotiens pulsante deo noua forma secuta est! |
| | Quam miser ut uidit, suscepit uulneris iram; |
| 95 | Haesit et insano obstipuit deceptus amore. |
| | 'Heu ego quam uidi, quae somnia tristia demens? |
| | Mater erat? aut ista tibi †paretur†, imago? |
| | Est sed caeca . . . . . . . . . . . . . . . |
| | Nam fari scelus est, admissi <sic> quoque crimen.' |
| 100 | Talia constanter secum Perdica locutus. |
| | Iam nox umbriferis per caelum roscida pinnis |
| | Presserat aerios fugientis solis honores |
| | Cunctaque per terras animalia pressa sopore: |
| | Sola tibi dulci numquam, Perdica, quieti |
| 105 | Tradidit assiduis ardentia lumina flammis. |
| | Nox ipsi maesta <est>: uigilat †mediumque tenetque†, |
| | Suspirat numquam requiem daturus amori. |
| | Omnia fessa domat caelestia sidera somnus, |
| | Flumina quoque tenet nec non maris imperat undis, |
| 110 | Corpora uel modicam conpellit adire quietem: |
| | Pro dolor! hoc scelus est soli uigilantis amori: |
| | Tunc quoque Perdicam < . . . > premit igne Cupido, |
| | Vt possit nec ferre facem. nam fulmine tactus |
| | Ardebat miser <et> ducens suspiria corde, |
| 115 | Quae puer edocuit mortales cire Cupido, |
| | Tales triste feras reddit de pectore uoces: |
| | 'Nox sceleris secreta mei, Nox conscia cladis, |
| | Soli me conmendo tibi nostrumque furorem. |
| | Tu nosti quid possit Amor: sine te nihil ille [cupido] |
| 120 | (Seu Veneris pars es seu <tu> Venus aut Venus in te est): |
| | Des requiem miserando, precor, et posse fateri. |
| | 'Sed matri narrabo?' 'nefas!' 'tamen ibo coactus: |
| | "Mater, aue" dicturus ero.' 'quid deinde?' 'tacebo.' |
| | 'Credamus! quibus hoc poteris conponere uerbis, |
| 125 | Aut uox qualis erit? adgressum namque parentem |
| | Oedipoden thalamos matris uult fama subisse |
| | Incestosque toros: satis est quod nescius ista |
| | Commisit, culpamque tulit licet ille nefandam |
| | Exegit de se priuatus lumine poenam.' |
| 130 | Talis Perdicam per noctem cura premebat |
| | Et proprium miseranda nefas †incesta† laboris. |
| | Iamque dies ortus clarior nudauerat orbem |
| | Et radiis Titan noctis disperserat umbras: |
| | Deficiunt iuueni paulatim fortia membra |
| 135 | Decoquiturque umor, cunctos qui continet artus; |
| | Namque undas Cereremque negat uictumque ciborum. |
| | Tunc quoque sollicitam monuit maestamque parentem |
| | Maternae pietatis honos, famulasque uocauit |
| | Ad sese iussitque artis †medicinae requiri†, |
| 140 | Primores qui forte forent adducere secum. |
| | Iussa citae peragunt: uitae uenere magistri |
| | Ingressique fores atque abdita tecta cientis |
| | Inueniunt iuuenem postrema clade grauatum |
| | Et primum quaerunt, quae causa laboris inesset; |
| 145 | Post uena <est> temptata; sed haec pulsusque quietus: |
| | Esse negant causas uitiati corporis illic; |
| | Et iecur et splenis temptata cubilia et atri |
| | Quae fellis metuenda domus: sunt omnia sana, |
| | Per proprium digesta larem, sunt cuncta quieta |
| 150 | Et uitae deuota suae, sed dira procella |
| | Mente latens caecos urguebat pectore coetus. |
| | Hippocrates, illic fuerat qui forte uetustus |
| | Ac uitae spatio longum qui ceperat usum, |
| | Restitit ac secum docto sermone locutus: |
| 155 | 'Quid, medicina, taces? rationem redde petenti. |
| | Non isti calor est, pulsu nec uena minatur |
| | (Nam sacrae partes, quibus omnis uita tenetur, |
| | Discordare parent, ut mox elementa resoluant, |
| | Quae faciunt hominem, dum quattuor ista ligantur); |
| 160 | <Non> stridens gremium uiuaces inpedit auras; |
| | Non omenta suas per mollia uiscera sedes |
| | < . . . >, non corda uagi pulmonis anhelant |
| | Intercepta sero, non ilia concita costis |
| | Incutiunt saeuos iaculata saepe dolores: |
| 165 | Displicet os solum, quod sunt suspiria longa.' |
| | Sic fatus fessae scrutatur conscia uenae. |
| | Ingreditur mater: tum quae fuit ante tenenti |
| | Mitis et in lentos motus aequaliter apta, |
| | Inprobiter digitos quatiens pulsatibus urguet, |
| 170 | Sic mentis confessa nefas. magnusque uirorum |
| | Inuenit Hippocrates, quae pectore clausa fuere, |
| | Et tali sequitur miserandam uoce parentem: |
| | 'Causa subes, mater: medicinae munera cessent; |
| | Hic animi labor est: hebeo. iam †ceteri dicant†!' |
| 175 | Talia fatus abit. [sed] matrem [nati] noua cura premebat |
| | Per uarios diuisa modos, natumque cubantem |
| | Adgreditur redditque pio de pectore uoces: |
| | 'Nate, precor, miserere mei, miserere tuorum: |
| | Lumina tu partus, tu me facis esse parentem. |
| 180 | Indica: si uirgo est, hymenaeos iungere possum; |
| | Si uero matrona foret uiduata marito, |
| | Ne dubites, <haec> cura mea est. hoc maesta uerebar, |
| | Inlicitos ne forte toros temptare mariti |
| | Cogeret acer amor matrisque grauaret honorem.' |
| 185 | Ille silet solumque trahit suspiria longa |
| | Auertens faciem nec matrem cernere rectis |
| | Luminibus poterat sacro prohibente pudore. |
| | 'Mater', ait 'discede, precor: plus uris amantem.' |
| | Roscida post radios aeternaque lumina solis |
| 190 | Nox tenebris discussa suis conpresserat omnes, |
| | At non te, Perdica, umquam puer ille Cupido |
| | Vel partem minimam patitur decerpere <somni>, |
| | Sed solum †tenuit ueneranda te casus umbras† |
| | Continuus tollit pharetras ac tela furoris |
| 195 | Et tecum uigilat per noctis tempora longa |
| | Intorquens dira assiduis incendia flammis. |
| | Et Pudor huc aderat proprio comitante uigore. |
| | Stant duo diuersis pugnantia numina telis |
| | Ante toros, Perdica, tuos: Amor hinc, Pudor inde. |
| 200 | Inde Cupido monet secreta referre furoris, |
| | Inde Pudor prohibet uocis exordia rumpi |
| | †famamque surgentem reuocit neanillans† |
| | Ire iubet propriumque nefas exponere mentis |
| | Verbaque multa docet; quae †uoces pectora labi† |
| 205 | Perdicae miseri moriuntur in ore pudico. |
| | Sed postquam calor inmensus per pectora currens |
| | Vsserat exesas ardenti corde medullas, |
| | Talia dimittit reserato pectore uerba: |
| | 'Saeue puer, semper lacrimis et funere gaudes. |
| 210 | O scelerate, tuas si tu paterere sagittas |
| | Sique tuos ignes in te conuertere discas, |
| | Vt credas quid possit amor! sed parce, Cupido. |
| | Inprobe, quae mandas non possum dicere matri. |
| | Tormentis adfige tuis, constringe catenis, |
| 215 | Non fateor. totas in me consume sagittas |
| | Quotquot amoris habes et, si tibi tela furoris |
| | Defuerint, et si <tibi> de Ioue fulmina sumas, |
| | Vincere non poteris sanctum, scelerate, Pudorem.' |
| | Talia per noctem iuuenis miserandus agebat. |
| 220 | Interea matrem nati noua cura premebat, |
| | Multaque quaerenti placuit sententia talis, |
| | Matronas omnes totis e moenibus urbis |
| | Ad propriam †uenire† domum, si quis uigor illic |
| | Aut species inlustris erat uel forma superba, |
| 225 | Quae proprio iuuenem statuisset amore grauare. |
| | Hoc uisum placitum matri, non distulit ultra. |
| | [Iamque dies ortus clarior nudauerat orbem] |
| | Matronae ueniunt forma cultuque micantes: |
| | Hic erat Andromeda, hic altera Laodamia, |
| 230 | Ditior haec Danae, fulgentior altera Glauce, |
| | Candidior Chione <haec> peruenit <et> altera Dirce; |
| | Huc etiam tenerae sancta uenere puellae, |
| | Virgineum florem seruantes lege maritis. |
| | Has tristis Perdica uidens et lumina flectens |
| 235 | In matrem traxit duro suspiria corde |
| | Et tali secum miser est sermone locutus: |
| | 'Pro dolor, o superi! defecerat altera forma: |
| | Mater amanda fuit.' 'sed uincere certa furorem |
| | Quaerendo uultus, liceat quos iure tenere.' |
| 240 | 'Hoc etiam uoluisse nefas.' 'sed respice, quales |
| | †quid uiperas†, sed †uim† mutetur gratia formae: |
| | Sunt niueae, sunt hic procero corpore pulchrae, |
| | Virgineoque nitent gratae de flore puellae.' |
| | 'Nulla tamen matri similis!' fatusque coercet; |
| 245 | Detorsit fessos artus et languida membra. |
| | Nunc, o Calliope, nostro succurre labori: |
| | Non possum tantam maciem describere solus, |
| | Nec nisi das animos uiresque in carmina fundis, |
| | Quae mihi mandasti iam possum expromere, Musa. |
| 250 | Primus languentes pallor perfuderat artus, |
| | Tempora demersis intus cecidere latebris |
| | Et graciles cecidere modo per acumina nares, |
| | Concaua luminibus macies circumdata sedit |
| | Longaque testantur ieiunia uiscera uictus, |
| 255 | Arida nudati distendunt brachia nerui, |
| | Ordine digestae consumpto tegmine costae |
| | Produnt quidquid homo est et quod celare sepulchris |
| | Mors secreta solet: satis est tibi, saeue Cupido? |
| | Materies nullast, atrox ubi flamma moretur. |
| 260 | Denique defessos artus ac membra calore |
| | Molitur gestare <diu> uictusque uirorum |
| | Sternitur infelix per tota cubilia fusus |
| | Miratusque suos artus haec uerba remisit: |
| | 'Quid dicis, Paphie? retulisti nempe triumphum: |
| 265 | Ad tantam maciem deducimur. haec tibi uirtus, |
| | Si dea mortalem propriis superaueris armis? |
| | Cerne, precor, quid agas: flammis absumis et ossa, |
| | Quae semper seruata rogis. miserere roganti, |
| | Alma Venus! nosti quae sint tormenta caloris |
| 270 | Et quid possit amor; nam mater Amoris amasti. |
| | Hunc finem, Perdica, uides? nam spes puto nullast. |
| | Quod superest, moriamur, <Amor>. letumne bibamus? |
| | Cur, miserande, petis frustra potare uenena? |
| | Iam fauces clausere uiam dirosque recusant |
| 275 | In mortem latices. ferro resecemus amorem? |
| | O demens! †gladio† quibus armis quoue uigore? |
| | Haec manus, ecce, ualet librare in uulnera mortem? |
| | Praecipitem iactare libet? fors poena placebit, |
| | Sed uereor ne forte leue et sine pondere corpus |
| 280 | Vento gestatum rursum seruetur Amori. |
| | Stringamus laqueum? sic finis detur amanti? |
| | Quid turbaris, Amor? puto, uincimus! omnia leti |
| | Praedixi tormenta mei, nec te pauor ullus |
| | Terruit: et laqueum metuis? mihi redde! †tenebris† |
| 285 | Iam scio quid fugias: ne te mea uincula perdant! |
| | Da laqueum collo! uel sic cum corpore nostro |
| | Inclusus morieris, Amor. solacia fati, |
| | Hoc tandem, Fortuna, mihi concede precanti, |
| | Vt tumulo scriptum per saecula longa legatur: |
| 290 | HIC PERDICA IACET SECVMQVE CVPIDO PEREMPTVS.' |
| |
| |
